Ο λόγος που προσεγγίζω το παιχνίδι μέσα από αυτό το κείμενο είναι για να επισημάνω αφενός τη δύναμή του και αφετέρου την προστασία που παρέχει σ΄ένα παιδί που μεγαλώνει. «Αν τα παιδιά νιώθουν ασφαλή μπορούν να πάρουν ρίσκα, να θέσουν ερωτήσεις, να κάνουν λάθη, να μάθουν να εμπιστεύονται, να μοιραστούν τα συναισθήματά τους, να αναπτυχθούν και να ωριμάσουν». (Alfie Kohn, Αμερικανός συγγραφέας σε θέματα εκπαίδευσης και γονεϊκότητας)
Το παιχνίδι για το ανθρώπινο είδος, και όχι μόνο, είναι ζωτικής σημασίας για πολλούς λόγους. Δεν είναι απλά ένα μέσο για να ανακαλύψει το παιδί τον κόσμο, αλλά είναι ένας τρόπος να επικοινωνήσει, να βιώσει συναισθήματα, να δοκιμάσει συμπεριφορές, να μάθει σταδιακά να ελέγχει τον εαυτό του και άρα την ίδια του τη ζωή. Μέσα απ’ αυτό τα παιδιά αναπτύσσουν πολλές ικανότητες, όπως σωματικές, γνωστικές, συναισθηματικές, κοινωνικές, ηθικές, κτλ. Ακόμα, παίζοντας, μαθαίνουν να λύνουν προβλήματα και να προτείνουν καινοτόμες λύσεις. Ανάμεσα στα πολλά που προσφέρει το παιχνίδι, ξεχωρίζω τρεις αρετές του και είναι αυτές οι οποίες πιστεύω πως αποκαλύπτουν το εύρος της ισχύς του:
· Μέσα από το παιχνίδι μπορεί να καλλιεργηθεί η ικανότητα αυτορύθμισης σε διαφορετικούς τομείς – σκεφτείτε το παιχνίδι με τις μουσικές καρέκλες και το παιδί που πρέπει να σκεφτεί, πως να κινηθεί για να κερδίσει αλλά και να μην χτυπήσει τους άλλους, καθώς και να αντέξει συναισθηματικά το γεγονός πως έχασε και έμεινε το μόνο όρθιο…
· Μέσα από το παιχνίδι μπορεί να αναπτυχθεί ψυχική ανθεκτικότητα – για παράδειγμα φανταστείτε ένα κάστρο από ξύλινα τουβλάκια που γκρεμίζεται μπροστά στα μάτια ενός παιδιού που μόλις έχει τελειώσει το χτίσιμό του.
· Μέσα από το παιχνίδι το παιδί μπορεί να βοηθηθεί να ξεπεράσει φόβους – στην περίπτωση που ένα παιδί νιώθει ανασφάλεια να μπει σε μια καινούργια παρέα με συνομήλικούς του, μέσω του συμβολικού παιχνιδιού μπορεί να πειραματιστεί με ασφάλεια για το πως θα μιλήσει και θα σταθεί, να προετοιμαστεί δηλαδή καταλλήλως!
Βέβαια να μην παραλειφθεί να ειπωθεί πως πάνω απ’ όλα παιχνίδι σημαίνει διασκέδαση!
Όλα τα παραπάνω όμως δεν μπορούν να συμβούν αν το παιδί δεν νιώθει ασφάλεια κατά τη διαδικασία του παιχνιδιού. Παρακάτω θα αναφερθούν κάποια βασικά χαρακτηριστικά του παιχνιδιού και θα αναδειχθούν οι λόγοι που αυτή η διαδικασία αποτελεί το πλέον ασφαλές μέρος για να αναπτυχθεί ολιστικά ένα παιδί. Σύμφωνα με τον Peter Gray (2013), το παιχνίδι για να οριστεί ως τέτοια δραστηριότητα οφείλει να έχει κάποια χαρακτηριστικά, τα οποία περιλαμβάνονται σε όλες τις «σύγχρονες λίστες» μελετητών του είδους, και είναι τα εξής:
1) να είναι ελεύθερη επιλογή των παιδιών σε σχέση με το «τι» και το «πότε»
2) να έχει εσωτερικά κίνητρα, χωρίς να έχει σημασία το αποτέλεσμα και η ανταμοιβή
3) να κατευθύνεται από εσωτερικούς κανόνες, να έχει δομή αλλά και ευελιξία
4) να έχει φαντασία, να κρατάει μια απόσταση από την πραγματικότητα
5) να παραμένει το παιδί ενεργητικό μέσα σ’ αυτό και να το απολαμβάνει χωρίς στρες
Ολοκληρώνοντας, χρειάζεται να γίνει μια αναφορά και στη στάση των γονιών, η οποίοι σήμερα, περισσότερο από ποτέ, εμπλέκονται στο παιχνίδι των παιδιών. Αυτό γίνεται μέσα από τις επιλογές που κάνουν, τα ερεθίσματα που παρέχουν, την ελευθερία που προσφέρουν, την αλληλεπίδραση που έχουν παίζοντας με τα παιδιά τους, καθώς και αξιοποιώντας το παιχνίδι στην αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων. Η μεγαλύτερη συμβολή τους όμως είναι στο να μπορούν να αναγνωρίσουν τι είναι παιχνίδι, και αφού αυτό είναι σαφές, να το εμπιστευτούν ως το ασφαλές μέρος, εκεί που το παιδί θα μάθει, θα διασκεδάσει και θα εξελιχθεί.
Αυτά και άλλα πολλά είναι το παιχνίδι, μία συνθήκη με πολλές διαφορετικές μορφές που υπάρχει στη ζωή μικρών και μεγαλύτερων παιδιών και προσφέρει απλόχερα και με ασφάλεια μόνο ευκαιρίες. Αναζητήστε τες…
